Nederland hoopt tijdens de oorlog neutraal te blijven en kiest noch voor Duitsland, noch voor Groot-Brittannië en Frankrijk. Deze hoop wordt op 10 mei verbrijzeld: het Duitse leger valt Nederland binnen. Het Nederlandse leger is slecht uitgerust, waardoor de Duitse troepen snel kunnen oprukken. Op 13 mei worden koningin Wilhelmina en de Nederlandse regering aan boord van Britse schepen geëvacueerd naar Engeland. Op 15 mei geeft het Nederlandse leger zich over. Na vijf dagen zijn de gevechten voorbij. Duitsland begint de bezetting van Nederland en Arthur Seyss-Inquart wordt benoemd tot gouverneur.

Dit is voor de meeste Nederlanders vreselijk nieuws. Voor de Joodse bevolking en vluchtelingen uit Duitsland is het een absolute ramp. In de dagen en weken na de overgave plegen honderden Joden zelfmoord.

In eerste instantie zijn er geen maatregelen tegen de Joodse gemeenschap. Zowel de burgemeester van Amsterdam als die van Den Haag krijgen van het Duitse leger de verzekering dat de Nederlandse Joden niet zullen worden lastiggevallen.

Dit blijkt een vals gevoel van veiligheid te zijn. Op 31 juli, ongeveer drie maanden na het begin van de bezetting, wordt de eerste in een lange lijst van anti-Joodse wetten ingevoerd. Deze heeft de ogenschijnlijk onschuldige naam “Vermijding van wrede praktijken bij het slachten” en verbiedt koosjer slachten.

En zo begint het dus.

In augustus bevelen de Duitsers dat vanaf nu geen Jood meer in openbare dienst mag worden aangenomen of gepromoveerd.

Dan, op 18 oktober, wordt de Ariërverklaring ingevoerd. Alle leraren, professoren en overheidsmedewerkers wordt gevraagd om aan te geven of zijzelf, hun partner, hun ouders of hun grootouders ooit deel hebben uitgemaakt van de Joodse gemeenschap. Als één daarvan van toepassing is, wordt men beschouwd als Jood. De formulieren moeten uiterlijk 26 oktober zijn ingevuld, ondertekend en teruggestuurd. Hoewel er weerstand is, met name binnen de Nederlandse universiteiten en religieuze gemeenschappen, ondertekenen de meeste ambtenaren.

Op basis van de Ariërverklaring worden alle Joodse ambtenaren binnen twee maanden geschorst.

Op 22 oktober wordt de eerste wet die Joden direct noemt ingevoerd. Alle geheel of gedeeltelijk Joodse bedrijven moeten zich als zodanig laten registreren. Wie dat niet doet riskeert een hoge boete.

Hoe de familie Kan met deze gebeurtenissen omgaat, is niet bekend. Het enige overgebleven document is het schoolrapport van Alex uit 1940/41. Zijn cijfers zijn iets slechter dan het jaar ervoor.

Op 10 januari, iets meer dan een half jaar na het begin van de bezetting, vaardigen de Duitsers decreet 6/41 uit, waarin staat dat alle Joden zich moeten registreren, of het nu volledige Jood, half Jood of kwart Jood is. Eén Joodse grootouder is voldoende. Niet registreren wordt bestraft met vijf jaar gevangenisstraf en/of inbeslagname van eigendommen. Het Nederlandse Volkstellingsbureau is belast met de registratie en is volledig medeplichtig aan de uitvoering ervan. Eind augustus hebben zich 160.820 mensen geregistreerd, waarvan 140.552 mensen volledig Joods. De Duitsers zijn tevreden over de Nederlandse organisatie en noemen die “voorbeeldig”.

Hans Böhmcker, de Duitse vertegenwoordiger in Amsterdam, schrijft in oktober aan gouverneur Arthur Seyss-Inquart over het decreet.

“Dankzij decreet 6/41 hebben we nu alle Nederlandse Joden op zak.”

In januari eisen de Duitse autoriteiten de vorming van een 'Joodsche Raad' die de Joden van Amsterdam moet vertegenwoordigen. Het doel zou zijn om de orde in de Joodse wijk te bewaren. Abraham Asscher en professor David Cohen worden tot voorzitters van deze Joodsche Raad benoemd. In de eerste vergadering zijn de leden het erover eens dat de raad een “voornamelijk uitvoerende en bemiddelende taak zal hebben, maar geen verantwoordelijkheid zou kunnen dragen voor de bevelen die het moet doorgeven, noch kan het bevelen aannemen die oneervol zijn voor de Joden”

Op 25 februari komt het Nederlandse volk in opstand in de zogenaamde Februaristaking om te protesteren tegen de behandeling van het Joodse volksdeel. De staking wordt georganiseerd door de communistische partij en brengt het openbare leven in Amsterdam en andere steden volledig tot stilstand. De Februaristaking markeert de eerste collectieve actie in solidariteit met de Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. De Duitse autoriteiten onderdrukken hem snel, en over het algemeen maakt het weinig uit bij het helpen van de Joden.

Op 12 maart houdt gouverneur Arthur Seyss-Inquart een toespraak in het Concertgebouw in Amsterdam.

“En dan zou ik graag nog even wat over de Jodenvraag zeggen. Wij zien de Joden niet als een deel van het Nederlandse volk. De Joden zijn voor ons geen Nederlanders. Zij zijn vijanden, met wie wij noch tot een wapenstilstand, noch tot een vrede kunnen komen. Verwacht u van mij geen verordening die dit vaststelt, behalve politiemaatregelen. Wij zullen de Joden raken, waar wij ze raken kunnen. En wie hen helpt, zal net zo hard getroffen worden.”

In augustus dringen de Duitsers aan op scheiding van Joodse en niet-Joodse kinderen op scholen. De Joodsche Raad gaat op zoek naar een manier om dit te doen. Ze besluiten om aparte Joodse scholen op te zetten met Joodse leraren en personeel.

Het is niet bekend hoe Jules, Ella en Alex omgaan met de toenemende discriminatie door de Duitse autoriteiten.

Vanaf het najaar is Alex gedwongen naar de gescheiden Joodse school in de Jan van Eykstraat 21 te gaan. Zijn schoolrapport van deze school is het enige overgebleven document van dit jaar.

In november overlijdt Alex' grootmoeder Jeanne na een lange ziekte. Haar overlijden wordt aangekondigd in Het Joodsche Weekblad.

Nu heeft Alex nog maar één grootouder: Simon.

Vanaf de zomer van 1941 bespreken de Duitse autoriteiten met de Joodsche Raad de opening van werkkampen voor werkloze Joden. Ironisch genoeg zijn de meesten van hen juist vanwege de antisemitische wetten die de Duitsers hebben ingevoerd werkloos. Op 5 januari krijgt de Joodsche Raad te horen dat ze naar verwachting tegen 10 januari 1.402 Joden moeten aanwijzen voor transport naar de werkkampen. De Joodsche Raad protesteert maar geeft het bevel niettemin door aan het Amsterdamse Arbeidsbureau, dat de Joden selecteert op basis van hun leeftijd en mogelijkheid om te werken.

De Joodsche Raad zegt tegen de geselecteerden dat “ernstige maatregelen tegen u zullen worden genomen in geval van niet-naleving” en “we raden u ten zeerste aan om mee te werken in uw eigen belang.”

905 Joden reageren op de oproep en worden op transport gesteld naar een werkkamp in Drente. Dit is de eerste van een aantal transporten naar werkkampen. Gedurende dit proces wordt de Joodsche Raad in toenemende mate medeplichtig aan de Duitse eisen.

Tegelijkertijd probeert Alex' vader, Jules, een manier te vinden om Nederland te verlaten. Meerdere documenten tonen zijn mislukte pogingen aan. Op het schoolrapport van Alex schrijft zijn leraar dat hij veel lessen mist, mogelijk vanwege Jules' plannen om met zijn gezin te vertrekken.

Terwijl Jules een ontsnappingsroute probeert te vinden, vindt in Berlijn weer een ingrijpende en fatale gebeurtenis plaats. Op 20 januari komt een groep hooggeplaatste nazi-functionarissen bijeen in een villa aan de Wannsee. Ze bespreken de procedures en details van de “Endlösung”, de massamoord op alle Joden binnen het bereik van nazi-Duitsland. Dit evenement wordt bekend als de Wannsee-conferentie. Tegelijkertijd worden in het oosten van Polen drie vernietigingskampen gebouwd die duizenden mensen per dag kunnen doden: Treblinka, Bełżec en Sobibór. Medio 1942 zijn ze operationeel.

Voor de familie Kan blijkt het onmogelijk om te vluchten. Jules begint met het opbouwen van een netwerk van helpers en mogelijke schuilplaatsen. Een voordeel is dat hij via zijn handelsonderneming veel mensen kent.

Eind april stellen de Duitse autoriteiten opnieuw een vernederende maatregel in. Om de Joden verder te scheiden van de reguliere samenleving moeten alle Joden vanaf zes jaar de gele ster dragen. De Joodsche Raad heeft de taak om de sterren binnen drie dagen te verspreiden, en doet dit onder protest. De Joden moeten betalen voor de sterren.

Op 22 juni bevelen de Duitsers de Joden om hun fietsen binnen 48 uur in te leveren, eraan toevoegend dat ze “hun reservebanden en binnenbanden niet mogen vergeten”.

Dan, half juli, beginnen de deportaties. Aanvankelijk min of meer ordelijk met lijsten aangeleverd door de Joodsche Raad, maar daarna steeds gewelddadiger. Zowel Duitse soldaten als de Nederlandse politie slepen Joden uit hun huizen, pakken ze op straat en voeren ze af — soms met de auto, soms te voet.

Het is in deze weken dat de familie Kan onderduikt. Ze gaan uit elkaar en Ella, Jules en Alex duiken allemaal op verschillende plaatsen onder. Vanaf het begin zijn er meerdere mensen bij betrokken om hen te helpen. Ze zorgen voor onderduikplekken, zogeheten 'gasthuizen', en zorgen voor het doorgeven van brieven. Alle betrokkenen beginnen aliassen en afkortingen te gebruiken om locaties en identiteiten geheim te houden.

De meest prominente helpers in deze fase zijn:

Iedereen die de familie Kan hielp, liep daarmee een heel groot persoonlijk risico. Joden helpen of verbergen was ten strengste verboden en als ze werden gesnapt was de kans groot ook gedeporteerd te worden.

Ella wordt vanaf nu “Jo” genoemd, zij vindt onderdak in het Gooi ten oosten van Amsterdam. “Gart”, zoals Jules nu heet, duikt eerst onder op Herengracht 168 in Amsterdam en later in Johanna's huis in Barneveld. Alex heeft nog geen alias en heet gewoon “L.”. Waarschijnlijk zit hij ondergedoken op een boerderij op de Veluwe. Gezien de omstandigheden gaat het goed.

In de laatste week van september stuurt Ella een brief die via Deborah en Johanna wordt doorgegeven aan Alex.

Dan slaat het noodlot toe.

Ella wordt gearresteerd vlak voor haar 41e verjaardag.

Hoe en waarom is niet precies bekend, maar het gebeurt eind september. Er wordt gezegd dat ze is verraden. Ze wordt overgebracht naar de gevangenis aan de Amstelveenseweg en daar een paar weken vastgehouden. Een advocaat die dicht bij de familie staat, de heer Wolf de Beer, wordt om hulp gevraagd. Hij krijgt een verzoek van Ella om schone kleding en weet de datum en plaats te achterhalen van Ella's deportatie. Hij informeert Bep hierover.

Op 13 oktober ontmoet Bep Ella vlak voor haar deportatie op het treinstation. Ze geeft Bep een afscheidsbrief.

Enkele dagen later schrijft Bep een brief aan Jules, waarin ze de situatie beschrijft.

Deborah schrijft ook aan Jules. Alex heeft inmiddels de boerderij verlaten en logeert bij haar.

Op 19 oktober, slechts zes dagen na haar deportatie uit Amsterdam, arriveert Ella met de trein in Auschwitz.

Bij aankomst wordt ze vermoord.

Familie en vrienden van Ella zijn niet op de hoogte van haar dood, want destijds is de massamoord op de Joden een goed bewaard geheim. Voor hen is ze gewoon verdwenen. Aan Alex wordt niets verteld om hem niet te verontrusten.

Op de dag dat Ella wordt vermoord, schrijft Deborah nog een brief aan Jules. Zij en advocaat Wolf de Beer zetten de zoektocht naar haar voort.

In dezelfde brief vertelt Deborah aan Jules dat ze een ander onderduikadres voor Alex heeft georganiseerd en dat hij een nieuwe alias heeft. Vanaf nu gebruikt hij de identiteit van Frank Lodeizen, Deborah's zoon uit haar eerste huwelijk, die half Joods is. Ze slaagde er ook in om Alex naar school te laten gaan.

Met de brief van Deborah wordt ook een brief van Alex naar zijn vader gestuurd. Hij beschrijft zijn ervaringen op de boerderij en vraagt naar zijn moeder.

Een week later stuurt Alex weer een brief naar Jules waarin hij hem vertelt over zijn nieuwe verblijf. Hij heeft de trui gekregen die zijn moeder voor hem heeft gebreid.

Op 28 oktober wordt een bureaucratische procedure in gang gezet die grote gevolgen zal hebben voor Deborah, haar familie en ook voor Alex, die zich uitgeeft voor Frank Lodeizen. De gemeentesecretaris van Barneveld vraagt ​​de politie onderzoek te doen naar de religieuze overtuiging van Deborah, Ernest, Riwka, Marijke en Frank. Men vermoedt dat ze Joods zijn.

Begin november schrijft Alex naar de familie Meeusen in Amsterdam.

Een week later stuurt hij een brief naar Jules waarin hij vertelt hoe het met hem gaat.

Deborah schrijft in dezelfde week aan Jules. Er is een discussie gaande of het mogelijk zou zijn om Ella uit hechtenis te kopen. De mensen die betrokken waren bij de zoektocht naar Ella hebben gehoord van iemand die dit met succes heeft gedaan. Het geld moet overgemaakt worden door Mark Sluis, een vriend en zakenrelatie van Jules die naar de Verenigde Staten is geëmigreerd. Bep blijft helpen bij de zoektocht. De poging mislukt om voor de hand liggende redenen.

Op 4 december bezoekt Deborah Alex in zijn gastgezin. Om hem gerust te stellen vertelt ze hem dat ze contact heeft met zijn moeder, maar dat Alex haar niet mag schrijven. Deborah's bezoek aan het gezin waar Alex verblijft, is de laatste keer dat ze in de brieven voorkomt. Ze woonde aanvankelijk met man en drie kinderen in de luwte in een vakantiehuis in Garderen. Als steeds meer mensen uit hun netwerk worden opgepakt, besluiten het stel onder te duiken en de kinderen elders onder te brengen. Nu Deborah verdwijnt, verliest Alex het contact met Jules en de rest van het netwerk. Dit kan de onderbreking van drie maanden in de overgebleven correspondentie verklaren.

In maart hebben Jules en Alex weer contact. Jules staat op het punt te verhuizen naar het huis van de familie Koster in Deventer, waar hij vanaf april woont. Alex schrijft aan Jules.

Half april schrijft Alex weer een brief aan Jules. Hij vertelt over school en schaken. En hij vraagt ​​naar zijn moeder.

In mei worden Ernest, zijn zevenjarige dochtertje Riwka en de elfjarige Frank gearresteerd en naar het Stationsplein in Amsterdam gebracht voor verder transport. Daar voegt Deborah zich bij hen en in de chaos kan de kleine Frank vluchten. Hun driejarige dochter Marijke is ondergedoken bij de huishoudster van Johanna, en ontkomt aan deportatie. Deborah, Ernest en Riwka worden naar Westerbork gebracht en vandaar op 25 mei naar Sobibór op transport gesteld. Drie dagen later komen ze aan in Sobibór, waar ze meteen worden vermoord.

Op 1 juni 1943 wordt Alex 13 jaar.

Op 12 juni reist Alex naar het onderduikadres van zijn vader in Deventer

En dan gebeurt het — Alex wordt gearresteerd op het station in Apeldoorn.